Αρχαία Ελληνικά: Ουσιαστικά Γ΄ κλίσης

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ

Γ΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα: γεν.εν. σε -ος (-ως ή -ους)

Παρατηρήσεις

Ισχύουν οι ίδιες καταλήξεις για τα αρσενικά και τα θηλυκά και, με κάποιους περιορισμούς, και για τα ουδέτερα.

Ανάλογα με τον χαρακτήρα του ουσιαστικού υπάρχουν παραλλαγές. Οι βασικές καταλήξεις ωστόσο είναι οι εξής:

-ς ή －                              -ες (-εις)
-ος (-ως ή -ους)               -ων
-ι                                      -σι(ν)
-α ή -ν                              -ας (-εις ή -ς)
-ς ή －                              -ες (-εις)

Φωνηεντόληκτα (-ευς -ις -υς | γεν.: -εως)

• Στα φωνηεντόληκτα σε -ις /-εως η γενική ενικού και πληθυντικού τονίζεται στην προπαραλήγουσα, παρόλο που η λήγουσα είναι μακρόχρονη. Αυτό στη γενική ενικού εξηγείται από το γεγονός ότι το -ω- της κατάληξης προήλθε από αντιμεταχώριση (-ηος > -εως) και στη γενική πληθυντικού κατ' αναλογία.
• Όμοια με τα φωνηεντόληκτα σε -ις /-εως κλίνονται και κάποια σε -υς /-εως: ὁ πέλεκυς -εως, ὁ πρέσβυς -εως, ὁ πῆχυς -εως και το ουδέτερο τὸ ἄστυ -εως (πληθ.: τὰ ἄστη).

Αφωνόληκτα (-ξ -ψ -ς / -ων -ας -α)

• Κανονικά στην ονομαστική και κλητική ενικού και στη δοτική πληθυντικού ο άφωνος χαρακτήρας ενώνεται με το σίγμα της κατάληξης ως εξής: κ / γ / χ + σ = ξ,   π / β + σ = ψ,   τ / δ / θ + σ = σ.
• Στα οδοντικόληκτα σε -ας /-αντος, στις ίδιες πτώσεις, ο οδοντικός χαρακτήρας -ντ- αποβάλλεται πριν από το σ και προκαλεί έκταση του προηγούμενου φωνήεντος σε μακρό (αναπληρωματική έκταση). Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στα οδοντικόληκτα σε -ων /-οντος στη δοτική πληθυντικού.
• Τα βαρύτονα (δηλ. που δεν τονίζονται στη λήγουσα) οδοντικόληκτα σε -ις σχηματίζουν την αιτιατική και κλητική ενικού με διαφορετική κατάληξη: αιτ. εν.: -ιν & κλ. εν.: -ι (αντί των -α & -ις).
• Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε -ων /-οντος σχηματίζουν την κλητική ενικού με την κατάληξη -ον.
• Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε -ας /-αντος σχηματίζουν την κλητική ενικού με την κατάληξη -αν (και όχι -ας).

Ενρινόληκτα-Υγρόληκτα (-ην -ων -ηρ -ωρ)

• Τα βαρύτονα ενρινόληκτα σε -ων /-ονος (διπλόθεμα) σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -ον (και όχι -ων). 
• Τα βαρύτονα υγρόληκτα σε -ωρ /-ορος (διπλόθεμα) σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -ορ (και όχι -ωρ).
• Τα συγκοπτόμενα είναι διπλόθεμα υγρόληκτα σε -ηρ /-(ε)ρος, στα οποία το ε του αδύνατου (δεύτερου) θέματος αποβάλλεται στη γενική (-ρος) και δοτική ενικού (-ρι) και στη δοτική πληθυντικού. Στη δοτική πληθυντικού μάλιστα αναπτύσσεται ένα α (ρ-α-σι) για λόγους ευφωνίας.
• Στο συγκοπτόμενο ουσιαστικό ὁ ἀνήρ η συγκοπή επεκτείνεται στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό και αναπτύσσεται ένα δ ανάμεσα στα ν και ρ για λόγους ευφωνίας. Στο ουσιαστικό ἡ Δημήτηρ γίνεται συγκοπή και στην αιτιατική ενικού (τὴν Δήμητρα). Το συγκοπτόμενο ἡ γαστήρ έχει κλητική ίδια με την ονομαστική (ὦ γαστήρ).
• Το μονόθεμο υγρόληκτο ουσιαστικό ὁ σωτήρ έχει κλητική ὦ σῶτερ (και σπανιότερα: ὦ σωτήρ) και το διπλόθεμο ὁ ἀστήρ -έρος σχηματίζει τη δοτική πληθυντικού όπως τα συγκοπτόμενα: τοῖς ἀστράσι(ν). 

Σιγμόληκτα (-ης -ος | γεν.: -ους < *-εσος)

• Ο χαρακτήρας σ αποβάλλεται, όταν βρίσκεται ανάμεσα σε φωνήεντα, τα οποία στη συνέχεια συναιρούνται, ή όταν ακολουθεί άλλο -σ-, π.χ. στη δοτική πληθυντικού. Έτσι οι καταλήξεις των σιγμόληκτων παρουσιάζουν μεγάλη απόκλιση από τις βασικές καταλήξεις της γ΄ κλίσης. 

Τονισμός

• Τα μονοσύλλαβα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης στη γενική και δοτική και στους δύο αριθμούς τονίζονται στη λήγουσα. 
• Εξαιρούνται μόνο έξι ουσιαστικά, που ανεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική πληθυντικού:  τῶν παίδων (ὁ παῖς), τῶν φώτων (τὸ φῶς), τῶν Τρώων (ὁ Τρώς), τῶν ὤτων (τὸ οὖς = αυτί), τῶν δᾴδων (ἡ δᾴς = λαμπάδα), τῶν θώων (ὁ θώς = τσακάλι).

ΠΡΟΣΟΧΗ!

• Οι καταλήξεις -α, -ας, -(σ)ι στη γ΄ κλίση είναι βραχύχρονες.

Νεοελληνική γλώσσα α΄: Δημοσιογραφική είδηση

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Είδος κειμένου: δημοσιογραφική είδηση (άρθρο)

Η δημοσιογραφική είδηση είναι μία μορφή αφήγησης επίκαιρων γεγονότων, που προορίζεται για τον έντυπο ή τον ηλεκτρονικό τύπο (εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες, ιστολόγια). Περιλαμβάνει συνήθως 2-3 παραγράφους.

ΔΟΜΗ ΕΙΔΗΣΗΣ

• Τίτλος 

Μια λέξη ή μια σύντομη φράση αντιπροσωπευτική για το περιεχόμενο - συνήθως δεν περιέχει ρήματα. Μπορεί να είναι κυριολεκτικός ή μεταφορικός.   

• 1η παράγραφος: γεγονός - πρόσωπα - τόπος - χρόνος 

Περιέχει μια σύντομη αναφορά στο θέμα που αποτελεί την είδηση, απαντώντας στα ερωτήματα   ποιος; / πού; / πότε; / τι;

• 2η παράγραφος: σειρά γεγονότων - αιτία

Περιλαμβάνει την αναλυτική αφήγηση των επιμέρους γεγονότων-πράξεων που συνδέονται με την είδηση, χρονολογικά. Επίσης μπορεί να εξηγούνται οι λόγοι που προξένησαν τα γεγονότα (γιατί;).

• 3η παράγραφος/επίλογος: δευτερεύουσες πληροφορίες
  

Στη συνέχεια δίνονται επιμέρους στοιχεία για την είδηση, μαρτυρίες προσώπων ή σχόλια και απόψεις του συντάκτη της είδησης και μια σύντομη κατακλείδα/συμπέρασμα.

Το σχέδιο του Δία και ο Τρωικός πόλεμος

Ο Δίας και ο Τρωικός πόλεμος from mara_petridou

Αρχαία Ελληνικά: Επίθετα Β΄ κλίσης

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ

Β΄ ΚΛΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΩΝ

Τρικατάληκτα σε -ος -η -ον

Τρικατάληκτα σε -ος -α -ον

Δικατάληκτα  σε -ος -ος -ον

Σχηματισμός του θηλυκού

Το θηλυκό των επιθέτων β΄ κλίσης

• λήγει σε -η, όταν πριν από την κατάληξη του αρσενικού προηγείται σύμφωνο (εκτός από ρ),
• λήγει σε -α, όταν πριν από την κατάληξη του αρσενικού προηγείται φωνήεν ή ρ,
• σχηματίζεται με τις καταλήξεις του αρσενικού, όταν το επίθετο είναι σύνθετο (και ορισμένα απλά επίθετα β΄ κλίσης είναι δικατάληκτα, βλ. Γραμματική της α.ε. §161 β-γ, σ.97-8).  

 

Κλίση

Τα επίθετα κλίνονται με τις ίδιες καταλήξεις που έχουν και τα ουσιαστικά, ανάλογα με την κατάληξή τους στην ονομαστική ενικού. Έτσι:

• Το αρσενικό γένος ακολουθεί τη β΄ κλίση των αντίστοιχων ουσιαστικών.
• Το θηλυκό γένος στα τρικατάληκτα ακολουθεί την α΄ κλίση των αντίστοιχων ουσιαστικών, ενώ στα δικατάληκτα ακολουθεί τη β΄ κλίση.
• Το ουδέτερο γένος ακολουθεί τη β΄ κλίση των αντίστοιχων ουσιαστικών.

Τονισμός

• Γενικά τα επίθετα κατά την κλίση τους τονίζονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά. Διαφορές παρατηρούνται μόνο στο θηλυκό των τρικατάληκτων (που λήγει σε -η ή σε -α).
  
• Στο θηλυκό των προπαροξύτονων τρικατάληκτων επιθέτων ο τόνος κατεβαίνει στην παραλήγουσα σε όλο τον ενικό αριθμό (δεν τονίζεται η προπαραλήγουσα, επειδή η λήγουσα είναι μακρόχρονη). Στον πληθυντικό ο τόνος επανέρχεται στην αρχική του θέση.
  
• Γενικά τo θηλυκό των τρικατάληκτων επιθέτων στον πληθυντικό ακολουθεί τον τονισμό του αρσενικού (αλλά με τις καταλήξεις του θηλυκού), βλ. Γραμματική της α.ε. §158-159.2, σ.95-6 (στο επίθετο δίκαιος-α-ον). Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι η γενική πληθυντικού δεν τονίζεται στη λήγουσα (όπως είναι υποχρεωτικό στα αντίστοιχα ουσιαστικά).
  

Αρχαία Ελληνικά: Οριστική βαρύτονων ρημάτων α΄ συζυγίας - μέση φωνή

   * Χρονικός χαρακτήρας (μέλλοντας/αόριστος)

-σ-     :   φωνηεντόληκτα & οδοντικόληκτα
-ξ-     :   ουρανικόληκτα
-ψ-     :   χειλικόληκτα

   ** Ο μέσος παρακείμενος & υπερσυντέλικος κανονικά σχηματίζονται χωρίς χρονικό χαρακτήρα (με σκέτη κατάληξη). Στα αφωνόληκτα, ανάλογα με το αρχικό σύμφωνο της κατάληξης, ο χαρακτήρας του θέματος υφίσταται τις ακόλουθες τροπές:

-τ- / -δ- / -θ- (-ζ-)            + -μ- = -σμ-  | + -σ- = -σ- | + -τ- = -στ- | + -σθ- = -σθ-     (οδοντικόληκτα)

-κ- / -γ- / -χ- (-ττ-/-σσ-) + -μ- = -γμ-  | + -σ- = -ξ- | + -τ- = -κτ- | + -σθ- = -χθ-     (ουρανικόληκτα)
-π- / -β- / -φ- (-πτ-)        + -μ- = -μμ-  | + -σ- = -ψ- | + -τ- = -πτ- | + -σθ- = -φθ-     (χειλικόληκτα)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΛΙΣΗΣ

 

Παράρτημα: Κατηγορίες ρημάτων

Στοιχεία αφηγηματικής τεχνικής στη Λογοτεχνία

Aφηγηματική Tεχνική from mara_petridou