Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2017

Αρχαία Ελληνικά: Επίθετα Γ΄ κλίσης

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ



Γ΄ ΚΛΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΩΝ
Τρικατάληκτα σε -υς -εια -υ
Δικατάληκτα σε -ων -ων -ον
Δικατάληκτα σε -ης -ης -ες



Τρικατάληκτα φωνηεντόληκτα σε -υς -εια -υ
  • Τα επίθετα αυτής της κατηγορίας είναι διπλόθεμα: έχουν ένα θέμα με χαρακτήρα -υ- στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού του αρσενικού και του ουδετέρου και ένα θέμα με χαρακτήρα -ε- σε όλες τις άλλες πτώσεις.
  • Τα περισσότερα επίθετα σε -υς -εια -υ στο αρσενικό γένος τονίζονται στη λήγουσα, δηλαδή είναι οξύτονα. Εξαιρούνται μόνο τα: θῆλυς και ἥμισυς.
  • Το θηλυκό κλίνεται σύμφωνα με την α΄ κλίση των ουσιαστικών, έτσι στη γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα (-ῶν).
  • Το στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του θηλυκού είναι βραχύχρονο.


Δικατάληκτα ενρινόληκτα σε -ων -ων -ον (γεν.: -ονος)
  • Το αρσενικό και το θηλυκό κλίνονται με τον ίδιο τρόπο (διαφοροποιείται μόνο το άρθρο).
  • Η κλητική ενικού σε αρσενικό και θηλυκό και οι τρεις ίδιες πτώσεις του ουδετέρου συμπίπτουν και λήγουν σε -ον.
ΠΡΟΣΟΧΗ!
  • Τα σύνθετα υπερδισύλλαβα επίθετα σε -ων -ων -ον κανονικά ανεβάζουν τον τόνο στην κλητική ενικού αρσενικού και θηλυκού, καθώς και στο ουδέτερο γένος στις τρεις ίδιες πτώσεις, μέχρι την τελευταία συλλαβή του πρώτου συνθετικού.
  • Ο τόνος δεν μπορεί να ανέβει σε επίθετα όπως τα ὁ/ἡ μεγαλό-φρων, τὸ μεγαλό-φρον, ὁ/ἡ παρά-φρων, τὸ παρά-φρον, που τονίζονται ήδη στη συλλαβή αυτή. 
  • Από τα σύνθετα εξαιρείται το επίθετο ὁ/ἡ ἀμνήμων, τὸ ἀμνῆμον (και όχι ἄμνημον).
  • Στα απλά επίθετα, όπως τα νοήμων, μνήμων, ἐλεήμων, ἐπιστήμων, ο τόνος δεν ανεβαίνει.


Δικατάληκτα σιγμόληκτα σε -ης -ης -ες (γεν.: -ους < *-εσος)
  • Το αρσενικό και το θηλυκό κλίνονται με τον ίδιο τρόπο (διαφοροποιείται μόνο το άρθρο). 
  • Η κλητική ενικού σε αρσενικό και θηλυκό και οι τρεις ίδιες πτώσεις του ουδετέρου συμπίπτουν και λήγουν σε -ες.
  • Στις περισσότερες πτώσεις προκύπτουν συναιρέσεις έπειτα από την αποβολή του χαρακτήρα -σ- μεταξύ δύο φωνηέντων.    
ΠΡΟΣΟΧΗ! 
  • Τα βαρύτονα υπερδισύλλαβα επίθετα σε -ης -ης -ες κανονικά ανεβάζουν τον τόνο στην κλητική ενικού αρσενικού και θηλυκού, καθώς και στο ουδέτερο γένος στις τρεις ίδιες πτώσεις.
  • Εξαιρούνται όσα λήγουν σε -ώδης, -ώλης, -ήρης
  • Τα βαρύτονα επίθετα σε -ης -ης -ες στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα (ωστόσο, όσα λήγουν σε -ώδης μπορούν να τονίζονται και στη λήγουσα).

 

    Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2017

    Αρχαία Ελληνικά: Απαρέμφατα & Μετοχές βαρύτονων ρημάτων α΄ συζυγίας - μέση φωνή



       * Χρονικός χαρακτήρας (μέλλοντας/αόριστος)
    -σ-     :   φωνηεντόληκτα & οδοντικόληκτα
    -ξ-     :   ουρανικόληκτα
    -ψ-     :   χειλικόληκτα

       ** Στον μέσο παρακείμενο στα αφωνόληκτα ρήματα ο χαρακτήρας του θέματος υφίσταται τροπές, έτσι οι καταλήξεις απαρεμφάτων / μετοχών φαινομενικά μετασχηματίζονται σε:
    -σθαι / -σμένος     :   οδοντικόληκτα
    -χθαι / -γμένος     :   ουρανικόληκτα
    -φθαι / -μμένος     :   χειλικόληκτα

    Σχηματισμός απαρεμφάτων & μετοχών μέσης φωνής

    (βαρύτονα φωνηεντόληκτα και αφωνόληκτα)

    Το απαρέμφατο και η μετοχή σχηματίζονται κανονικά με την προσθήκη των κατάλληλων καταλήξεων στο θέμα του ρήματος. Στον μέλλοντα και στον αόριστο πριν από την κατάληξη προστίθεται ο χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) και ενώ ο μέσος παρακείμενος κανονικά δεν έχει χρονικό χαρακτήρα, αλλά σκέτη κατάληξη (φωνηεντόληκτα).

    Προσοχή! 
    Τα απαρέμφατα και οι μετοχές στον αόριστο δεν παίρνουν αύξηση,
    όμως στον παρακείμενο ο αναδιπλασιασμός διατηρείται.

    Κλίση
    Το απαρέμφατο είναι άκλιτο. Οι μετοχές όλων των χρόνων της μέσης φωνής κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα επίθετα β΄ κλίσης σε -ος -η -ον.


    Τρίτη 29 Αυγούστου 2017

    Αρχαία Ελληνικά: Ευκτική βαρύτονων ρημάτων α΄ συζυγίας

    Η ευκτική είναι έγκλιση επιθυμίας και φανερώνει πραγματοποιήσιμη ευχή (ευχετική ‒ συχνά με τα εἴθε, εἰ γάρ) ή δυνατότητα στο παρόν ή μέλλον, όταν συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν (δυνητική). Στις δευτερεύουσες χρησιμοποιείται για το παρελθόν (πλαγίου λόγου) ή για να δείξει επανάληψη (επαναληπτική). 
    Έχει έναν τύπο καταλήξεων για κάθε φωνή (με διαφορετικά θεματικά φωνήεντα: ο και α) και τέσσερις χρόνους σε καθεμιά τους: ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο και παρακείμενο. Στον παρακείμενο κανονικά χρησιμοποιείται ο περιφραστικός τύπος.


    * Χρονικός χαρακτήρας (μέλλοντας/αόριστος)
    -σ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
    -ξ-     :   ουρανικόληκτα
    -ψ-     :   χειλικόληκτα

    ** Χρονικός χαρακτήρας (ενεργητικός παρακείμενος)
    -κ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
    -χ-     :   ουρανικόληκτα
    -φ-     :   χειλικόληκτα

    *** Η μετοχή μέσου παρακειμένου κανονικά σχηματίζεται χωρίς χρονικό χαρακτήρα (με σκέτη την κατάληξη -μένος). Στα αφωνόληκτα ο χαρακτήρας υφίσταται τροπές και η κατάληξη της μετοχής φαινομενικά μετασχηματίζεται σε:
    -γμένος   (ουρανικόληκτα)
    -μμένος   (χειλικόληκτα)
    -σμένος   (οδοντικόληκτα)

    Σχηματισμός χρόνων της ευκτικής

    (βαρύτονα φωνηεντόληκτα - αφωνόληκτα)

    Ενεστώτας
    θέμα + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: ο

    Ο ενεστώτας της ευκτικής σχηματίζεται με το θέμα του ρήματος, ο χαρακτήρας του οποίου στα αφωνόληκτα είναι συχνά μετασχηματισμένος: -ττ- / -σσ- (ουρανικόληκτα), -πτ- (χειλικόληκτα), -ζ- ή -ττ- (οδοντικόληκτα).

    *     *     *
    Μέλλοντας
    θέμα + χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: ο

    Για τον σχηματισμό του μέλλοντα της ευκτικής προσθέτουμε στο θέμα τον χρονικό χαρακτήρα -σ- (φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα), -ξ- (ουρανικόληκτα) ή -ψ- (χειλικόληκτα).

    *     *     *
    Αόριστος
    θέμα + χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: α

    Προσοχή: Στην ευκτική αορίστου τα ρήματα δεν παίρνουν αύξηση

    *     *     *
    Παρακείμενος
    Στην ενεργητική φωνή πιο εύχρηστος είναι ο περιφραστικός τύπος, ενώ υπάρχει και ο μονολεκτικός, που όμως χρησιμοποιείται σπάνια. Στη μέση φωνή ο παρακείμενος της ευκτικής σχηματίζεται περιφραστικά.

    περιφραστικός τύπος: μετοχή παρακειμένου ─ ευκτική του βοηθητικού ρήματος εἰμί
    μονολεκτικός τύπος: αναδιπλασιασμός + θέμα + χρονικός χαρακτήρας - (-χ- / -φ-) + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: ο

    Προσοχή: Στον παρακείμενο ο αναδιπλασιασμός διατηρείται (στα σύνθετα με πρόθεση ρήματα μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το απλό ρήμα).

    Δευτέρα 28 Αυγούστου 2017

    Αρχαία Ελληνικά: Προστακτική βαρύτονων ρημάτων α΄ συζυγίας

    Η προστακτική, όπως και η υποτακτική, είναι έγκλιση επιθυμίας. Δηλώνει προσταγή, απαγόρευση, προτροπή, παραχώρηση, ευχή, συμβουλή, παράκληση κ.ά. και χρησιμοποιείται μόνο στις κύριες προτάσεις.
    Έχει τρεις χρόνους σε κάθε φωνή: ενεστώτα, αόριστο και παρακείμενο.



       * Χρονικός χαρακτήρας (αόριστος)
    -σ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
    -ξ-     :   ουρανικόληκτα
    -ψ-     :   χειλικόληκτα

       ** Χρονικός χαρακτήρας (ενεργητικός παρακείμενος)
    -κ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
    -χ-     :   ουρανικόληκτα
    -φ-     :   χειλικόληκτα

       *** Η προστακτική μέσου παρακειμένου κανονικά σχηματίζεται χωρίς χρονικό χαρακτήρα (με σκέτη κατάληξη). Στα αφωνόληκτα ο χαρακτήρας του θέματος υφίσταται τροπές και οι καταλήξεις  φαινομενικά μετασχηματίζονται σε:
    -σο / -σθω / -σθε / -σθων     (οδοντικόληκτα)
    -ξο / -χθω / -χθε / -χθων     (ουρανικόληκτα)
    -ψο / -φθω / -φθε / -φθων     (χειλικόληκτα)

    Σχηματισμός χρόνων της προστακτικής

    (βαρύτονα φωνηεντόληκτα - αφωνόληκτα)

    Ενεστώτας
    θέμα + καταλήξεις προστακτικής ενεστώτα (θεματικό φωνήεν: -ε-)
    👉 Ο ενεστώτας της προστακτικής σχηματίζεται με το θέμα του ρήματος, ο χαρακτήρας του οποίου στα αφωνόληκτα είναι συχνά μετασχηματισμένος: -ττ- / -σσ- (ουρανικόληκτα), -πτ- (χειλικόληκτα), -ζ- ή -ττ- (οδοντικόληκτα).

    *     *     *
    Αόριστος
    θέμα + χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) + καταλήξεις προστακτικής αορίστου (θεματικό φωνήεν: -α-)

    Προσοχή: Στην προστακτική αορίστου τα ρήματα δεν παίρνουν αύξηση

    *     *     *
    Παρακείμενος
    περιφραστικός τύπος: μετοχή παρακειμένου ─ προστακτική του βοηθητικού ρήματος εἰμί
    μονολεκτικός τύπος (ενεργητική): αναδιπλασιασμός + θέμα + χρονικός χαρακτήρας - (-χ- / -φ-) + καταλήξεις προστακτικής ενεστώτα
    μονολεκτικός τύπος (μέση): αναδιπλασιασμός + θέμα + καταλήξεις προστακτικής παρακειμένου
    👉 Στην ενεργητική φωνή σχεδόν πάντοτε χρησιμοποιείται ο περιφραστικός τύπος για τον παρακείμενο, ενώ ο μονολεκτικός είναι εύχρηστος μόνο στο γ΄ ενικό πρόσωπο. Στη μέση φωνή ο παρακείμενος σχηματίζεται σχεδόν πάντοτε μονολεκτικά.

    Προσοχή: Στον παρακείμενο ο αναδιπλασιασμός διατηρείται(στα σύνθετα με πρόθεση ρήματα μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το απλό ρήμα).

    Αρχαία Ελληνικά: Υποτακτική βαρύτονων ρημάτων α΄ συζυγίας

    Η υποτακτική είναι έγκλιση επιθυμίας. Δηλώνει βούληση, προτροπή ή απαγόρευση, απορία (κύριες προτάσεις), καθώς και προσδοκώμενο ή διαρκή επανάληψη (δευτερεύουσες προτάσεις). Στις δευτερεύουσες χρησιμοποιείται μετά τους συνδέσμους ἐάν, ἄν, ἤν, ὅταν, ἵνα, ἐπειδάν, κἄν κ.ά.
    Έχει έναν τύπο καταλήξεων για την ενεργητική και έναν για τη μέση φωνή (θεματικά φωνήεντα: η / ω) και τρεις χρόνους σε καθεμιά: ενεστώτα, αόριστο και παρακείμενο. Στον παρακείμενο κανονικά χρησιμοποιείται ο περιφραστικός τύπος.



       * Χρονικός χαρακτήρας (αόριστος)
    -σ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
    -ξ-     :   ουρανικόληκτα
    -ψ-     :   χειλικόληκτα

       ** Χρονικός χαρακτήρας (ενεργητικός παρακείμενος)
    -κ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
    -χ-     :   ουρανικόληκτα
    -φ-     :   χειλικόληκτα

       *** Η μετοχή μέσου παρακειμένου κανονικά σχηματίζεται χωρίς χρονικό χαρακτήρα (με σκέτη την κατάληξη -μένος). Στα αφωνόληκτα ο χαρακτήρας υφίσταται τροπές και η κατάληξη της μετοχής φαινομενικά μετασχηματίζεται σε:
    -γμένος   (ουρανικόληκτα)
    -μμένος   (χειλικόληκτα)
    -σμένος   (οδοντικόληκτα)

    Σχηματισμός χρόνων της υποτακτικής

    (βαρύτονα φωνηεντόληκτα - αφωνόληκτα)

    Ενεστώτας
    θέμα + καταλήξεις υποτακτικής
    👉  Στον ενεστώτα της υποτακτικής στα αφωνόληκτα ο χαρακτήρας του θέματος είναι συχνά μετασχηματισμένος: -ττ- / -σσ- (ουρανικόληκτα), -πτ- (χειλικόληκτα), -ζ- ή -ττ- (οδοντικόληκτα).

    *     *     *
    Αόριστος
    θέμα + χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) + καταλήξεις υποτακτικής

    Προσοχή: Στην υποτακτική αορίστου τα ρήματα δεν παίρνουν αύξηση

    *     *     *
    Παρακείμενος
    περιφραστικός τύπος: μετοχή παρακειμένου ─ υποτακτική του βοηθητικού ρήματος εἰμί
    μονολεκτικός τύπος: αναδιπλασιασμός + θέμα + χρονικός χαρακτήρας - (-χ- / -φ-) + καταλήξεις υποτακτικής
    👉 Στην ενεργητική φωνή πιο εύχρηστος είναι ο περιφραστικός τύπος του παρακειμένου, ενώ υπάρχει και ο μονολεκτικός, που όμως χρησιμοποιείται σπάνια. Στη μέση φωνή ο παρακείμενος της υποτακτικής σχηματίζεται πάντοτε περιφραστικά.

    Προσοχή: Στον παρακείμενο ο αναδιπλασιασμός διατηρείται (στα σύνθετα με πρόθεση ρήματα μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το απλό ρήμα).

    Πέμπτη 17 Αυγούστου 2017

    Αρχαία Ελληνικά: Απαρέμφατα & Μετοχές βαρύτονων ρημάτων α΄ συζυγίας - ενεργητική φωνή

    Το ρήμα εκτός από τις εγκλίσεις διαθέτει δύο ονοματικούς τύπους, το απαρέμφατο και τη μετοχή:

    Απαρέμφατο
    • άκλιτο ρηματικό ουσιαστικό ουδέτερου γένους
    • ισοδυναμεί με δευτερεύουσα πρόταση ειδική (ειδικό) ή επιθυμίας (τελικό)
    • όταν είναι έναρθρο (σνθ. τελικό), έχει πτώσεις (κλίνεται το άρθρο) και ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό, π.χ. τὸ λέγειν = η ομιλία

    Μετοχή
    • τριγενές και τρικατάληκτο ρηματικό επίθετο 
    • ισοδυναμεί με επιθετικό ή κατηγορηματικό προσδιορισμό (ή κατηγορούμενο) ή με επιρρηματικό προσδιορισμό
    • όταν είναι έναρθρη, μπορεί να ισοδυναμεί με ουσιαστικό (πρόσωπο που ενεργεί), π.χ. ὁ λέγων = ο ρήτορας

    Οι ονοματικοί τύποι του ρήματος (απαρέμφατο-μετοχή) έχουν τέσσερις χρόνους:  
    ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο και παρακείμενο.



       * Χρονικός χαρακτήρας (μέλλοντας/αόριστος)
    -σ-     :   φωνηεντόληκτα & οδοντικόληκτα
    -ξ-     :   ουρανικόληκτα
    -ψ-     :   χειλικόληκτα

       ** Χρονικός χαρακτήρας (παρακείμενος)
    -κ-     :   φωνηεντόληκτα & οδοντικόληκτα
    -χ-     :   ουρανικόληκτα
    -φ-     :   χειλικόληκτα

    Σχηματισμός απαρεμφάτων & μετοχών ενεργητικής φωνής

    (βαρύτονα φωνηεντόληκτα και αφωνόληκτα)

    Το απαρέμφατο και η μετοχή σχηματίζονται κανονικά με την προσθήκη των κατάλληλων καταλήξεων στο θέμα του ρήματος. Στον μέλλοντα και στον αόριστο πριν από την κατάληξη προστίθεται ο χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) και στον παρακείμενο ο χρονικός χαρακτήρας -κ- (-χ- / -φ-).

    Προσοχή! 
    Τα απαρέμφατα και οι μετοχές στον αόριστο δεν παίρνουν αύξηση,
    όμως στον παρακείμενο ο αναδιπλασιασμός διατηρείται.

    Κλίση
    Το απαρέμφατο είναι άκλιτο. Οι μετοχές όλων των χρόνων της ενεργητικής φωνής κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση (ύλη β΄ γυμνασίου).

    Αρχαία Ελληνικά: Το βοηθητικό ρήμα εἰμί (β)


    Αρχαία Ελληνικά: Το βοηθητικό ρήμα εἰμί (α)


    Τρίτη 15 Αυγούστου 2017

    Αρχαία Ελληνικά: Αύξηση

    Τα ρήματα στους ιστορικούς χρόνους της οριστικής (παρατατικό, αόριστο, υπερσυντέλικο) παίρνουν στην αρχή του θέματος αύξηση.

    Προσοχή!
    Η αύξηση δηλώνει παρελθόν και δεν υπάρχει στις άλλες εγκλίσεις και στους ονοματικούς τύπους του ρήματος (απαρέμφατο-μετοχή).






    Πέμπτη 13 Απριλίου 2017

    Αρχαία Ελληνικά: Κύριοι όροι (συντακτικό)


    Και πάλι Αρχαία Ελληνικά με μια ευχάριστη εφαρμογή...
    Κάντε πρώτα την επανάληψή σας στις πτώσεις των κύριων όρων στο συντακτικό και μετά ελέγξτε τι μάθατε παίζοντας τον Εκατομμυριούχο!
    Παίξτε ξανά και ξανά για καλύτερη επανάληψη...


    Παρασκευή 3 Μαρτίου 2017

    Αρχαία ελληνικά: Πτώσεις κύριων όρων (συντακτικό)

    Κάντε μια ευχάριστη επανάληψη στη θεωρία του συντακτικού παίζοντας ένα "πρωτόγονο" ηλεκτρονικό παιχνίδι (arcade)!
    Πατώντας στον ακόλουθο σύνδεσμο, μεταφέρεστε στη σελίδα του παιχνιδιού και μπορείτε να επιλέξετε ένα από αρκετά διαφορετικά παιχνίδια, που συνδυάζονται πάντα με ερωτήσεις συντακτικού...
    Enjoy!!