Κυριακή 18 Αυγούστου 2019

Αρχαία ελληνικά: Είδη και σύνταξη του απαρεμφάτου

Το απαρέμφατο είναι άκλιτος ρηματικός τύπος που αποδίδεται στα νέα ελληνικά συνήθως με δευτερεύουσα ονοματική πρόταση. Όταν είναι έναρθρο, ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό. 
Το απαρέμφατο έχει δική του σύνταξη, όπως και ένα ρήμα. Παίρνει υποκείμενο, δέχεται αντικείμενα και ως συνδετικό μπορεί να αποδίδει κατηγορούμενα.

Είδη του απαρεμφάτου
  • ειδικό, που εξηγείται με το «ότι» και ισοδυναμεί με ειδική πρόταση
(εξαρτάται από ρήματα με τις σημασίες «λέω», «ανακοινώνω», «νομίζω», «γνωρίζω», «αντιλαμβάνομαι», «αποδεικνύω», «ελπίζω», «υπόσχομαι» κ.ά. συνώνυμά τους) 
  • τελικό, που εξηγείται με το «να» και ισοδυναμεί με βουλητική πρόταση 
(εξαρτάται από ρήματα με τις σημασίες «θέλω», «μπορώ», «προσπαθώ», «προτρέπω», «διατάζω», «απαγορεύω», «εύχομαι» κ.ά. συνώνυμά τους)

Συντακτική θέση του απαρεμφάτου
  • αντικείμενο ρήματος, όταν εξαρτάται από προσωπικό ρήμα
  • υποκείμενο ρήματος, όταν εξαρτάται από απρόσωπο ρήμα ή απρόσωπη έκφραση
Συνηθισμένα απρόσωπα ρήματα: δεῖ, χρή (πρέπει), προσήκει (ταιριάζει), δοκεῖ (φαίνεται καλό), ἔξεστι (επιτρέπεται) & απρόσωπες εκφράσεις: καλόν ἐστι, δίκαιόν ἐστι, ὥρα ἐστί, καλῶς ἔχει κ.ά. παρόμοια.
  • λιγότερο συχνά: κατηγορούμενο, απαρέμφατο της αναφοράς ή του αποτελέσματος

Υποκείμενο του απαρεμφάτου (πτώση)
  • ονομαστική, όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το ίδιο (τατόν) με το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται: ΥΑΠ = ΥΡ (ταυτοπροσωπία)
  • αιτιατική, όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό (τερον) από το υποκείμενο του ρήματος: ΥΑΠ ≠ ΥΡ (ετεροπροσωπία)
Προσοχή: όταν το απαρέμφατο είναι υποκείμενο σε απρόσωπη σύνταξη, έχουμε αναγκαστική ετεροπροσωπία, δηλαδή το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται υποχρεωτικά σε αιτιατική.
Οπότε, σε περίπτωση που παραλείπεται το ΥΑΠ, πρέπει να εννοηθεί σε αιτιατική (μερικές φορές μας το δίνει η δοτική προσωπική που συνοδεύει συνήθως τα απρόσωπα ρήματα, αφού τη μετατρέψουμε σε αιτιατική).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου