Αρχαία Ελληνικά: Ευκτική βαρύτονων ρημάτων α΄ συζυγίας

Η ευκτική είναι έγκλιση επιθυμίας και φανερώνει πραγματοποιήσιμη ευχή (ευχετική ‒ συχνά με τα εἴθε, εἰ γάρ) ή δυνατότητα στο παρόν ή μέλλον, όταν συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν (δυνητική). Στις δευτερεύουσες χρησιμοποιείται για το παρελθόν (πλαγίου λόγου) ή για να δείξει επανάληψη (επαναληπτική). 

Έχει έναν τύπο καταλήξεων για κάθε φωνή (με διαφορετικά θεματικά φωνήεντα: ο-ι και α-ι) και τέσσερις χρόνους σε καθεμιά τους: ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο και παρακείμενο. Στον παρακείμενο κανονικά χρησιμοποιείται ο περιφραστικός τύπος.

* Χρονικός χαρακτήρας (μέλλοντας/αόριστος)

-σ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
-ξ-     :   ουρανικόληκτα
-ψ-     :   χειλικόληκτα

** Χρονικός χαρακτήρας (ενεργητικός παρακείμενος)

-κ-     :   φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα 
-χ-     :   ουρανικόληκτα
-φ-     :   χειλικόληκτα

*** Η μετοχή μέσου παρακειμένου κανονικά σχηματίζεται χωρίς χρονικό χαρακτήρα (με σκέτη την κατάληξη -μένος). Στα αφωνόληκτα ο χαρακτήρας υφίσταται τροπές και η κατάληξη της μετοχής φαινομενικά μετασχηματίζεται σε:

-γμένος   (ουρανικόληκτα)
-μμένος   (χειλικόληκτα)
-σμένος   (οδοντικόληκτα)

Σχηματισμός χρόνων της ευκτικής

(βαρύτονα φωνηεντόληκτα - αφωνόληκτα)

Ενεστώτας
θέμα + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: ο-ι

Ο ενεστώτας της ευκτικής σχηματίζεται με το θέμα του ρήματος, ο χαρακτήρας του οποίου στα αφωνόληκτα είναι συχνά μετασχηματισμένος: -ττ- / -σσ- (ουρανικόληκτα), -πτ- (χειλικόληκτα), -ζ- ή -ττ- (οδοντικόληκτα).

*     *     *

Μέλλοντας

θέμα + χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: ο-ι

Για τον σχηματισμό του μέλλοντα της ευκτικής προσθέτουμε στο θέμα τον χρονικό χαρακτήρα -σ- (φωνηεντόληκτα - οδοντικόληκτα), -ξ- (ουρανικόληκτα) ή -ψ- (χειλικόληκτα).

*     *     *

Αόριστος
θέμα + χρονικός χαρακτήρας -σ- (-ξ- / -ψ-) + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: α-ι

Προσοχή: Στην ευκτική αορίστου τα ρήματα δεν παίρνουν αύξηση. 

*     *     *

Παρακείμενος
Στην ενεργητική φωνή πιο εύχρηστος είναι ο περιφραστικός τύπος, ενώ υπάρχει και ο μονολεκτικός, που όμως χρησιμοποιείται σπάνια. Στη μέση φωνή ο παρακείμενος της ευκτικής σχηματίζεται περιφραστικά.

περιφραστικός τύπος: μετοχή παρακειμένου ─ ευκτική του βοηθητικού ρήματος εἰμί
μονολεκτικός τύπος: αναδιπλασιασμός + θέμα + χρονικός χαρακτήρας -κ- (-χ- / -φ-) + καταλήξεις ευκτικής με θεματικό φωνήεν: ο-ι

Προσοχή: Στον παρακείμενο ο αναδιπλασιασμός διατηρείται (στα σύνθετα με πρόθεση ρήματα μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το απλό ρήμα).